2023: Jerin manyan arewa dake goyon bayan mayar da mulkin Najeriya Kudu

- Domin baiwa kowa dama, wasu manyan arewa na ganin mayar da kujerar mulkin Najeriya yankin kudanci

- Rahotonmu ya kawo wasu daga cikin manyan arewa dake goyon bayan mayar da mulkin kudanci

- Sun kuma bayyana dalilansu na mayar da mulkin zuwa wani cikin yankunan kudanci guda biyu

Tun daga shekarar 1999 lokacin da kasar Najeriya ta koma ga mulkin farar hula, shugabancin ya koma tsakanin bangarorin kudanci da arewacin kasar. Ba bisa ka'ida ba kamar yadda yake, tsarin ya taka muhimmiyar rawa wajen tantance wanda ya zama shugaban kasar.

Zuwa yanzu, mutane hudu, ciki har da Shugaba mai ci Buhari (Arewa maso Yamma), sun yi mulkin kasar. Ragowar su ne Cif Olusegun Obasanjo (Kudu maso Yamma), da marigayi Umaru Musa Yar’adua (Arewa maso Yamma) da Dokta Goodluck Ebele Jonathan (Kudu-Kudu).

A zabe mai zuwa, akwai 'yan arewa masu ganin dacewar baiwa 'yan kudu damar mulkar kasar a zaben 2023, kamar yadda Daily Trust ta ruwaito.

KU KARANTA: Jihar Kano ta ware kudade N83.5m don yiwa dabbobi rigakafi

Gwamnan Kaduna, El-Rufa'i

A wata hira da Sashen Hausa na BBC, El-Rufai ya ce, “A siyasar Najeriya, akwai tsarin karba-karba, inda kowa ya yarda cewa idan Arewa ta yi mulki na shekara takwas, Kudu za ta yi shekaru takwas.

“Wannan shi ya sa na fito na ce bayan Shugaba Buhari ya kwashe shekaru takwas a kan karagar mulki, babu wani dan arewa da ya kamata ya yi wannan takara. A bari ‘yan kudu su ma su yi shekaru takwas.”

Sai dai, majiyoyin kusa da gwamnan da kuma a cikin APC sun ce yana shirya makarkashiya don hada kai da wani dan siyasar kudu don takarar kujerar mataimakin shugaban kasa.

Gwamna Kano, Ganduje

El-Rufai da gwamnan jihar Kano, Dr Abdullahi Umar Ganduje, galibin lokuta ba sa kan magana daya a kan batutuwan, amma kan tsarin karba-karba, matsayi daya suke.

Kwanakin baya, yayin da yake magana a gidan talabijin na Channels Television’s Politics Today, Ganduje ya ce ya kamata a baiwa yankin kudu damar shugabancin kasa.

Ganduje, wanda ke kammala wa’adinsa na biyu a watan Mayu 2023 yana da kyakkyawar dangantaka da shugaban jam’iyyar APC na kasa, Asiwaju Bola Tinubu, wanda aka ce yana sa ido kan shugabancin. Kusancin sa da Tinubu ya kara rura wutar rahotannin da ke cewa zai iya tsayawa tare da shi a 2023.

Gwamnan Borno, Zulum

A babin adalci, gwamnan jihar Borno, Farfesa Babagana Zulum, ya ce mulki ya kamata ya koma Kudu a 2023.

"Dole ne gaba daya mu yarda cewa muna bukatar yin abubuwa da yawa don nuna adalci ga kowane bangare da ya hada kasar nan. Wannan shine kundin tsarin mulki.

“Ya kamata mu fahimci cewa shakkun masu shakku ba hujja ba ce ko ta doka da za ta hana wani bangare na kasar da ke shiga cikin jagorancin kasar nan. Muna hanzarin matsawa zuwa wani yanayi na tashin hankali da ba makawa," Zulum, wani gwamna a wa'adin farko, ya ce.

Tsohon gwamnan Zamfara, Yari

Hakanan wani tsohon gwamnan jihar Zamfara, Abdulaziz Yari ya fadi ra'ayinsa. Ya ce idan tikitin takarar shugaban kasa ya koma Kudu, to shugabancin APC zai koma Arewa ne.

“Dole ne shugabancinmu ya tafi Kudu. Shugabancin APC na iya zuwa Arewa ma," Yari, tsohon shugaban kungiyar gwamnonin Najeriya (NGF), ya ce.

Sanata Ali Ndume

Tsohon Shugaban Majalisar Dattawa, Mohammed Ali Ndume (APC, Borno ta Kudu), ya ce zai zama daidai da wa’adi na uku idan APC ta tsayar da dan Arewa a matsayin dan takarar ta na shugaban kasa a 2023.

“Ina jin ba zai zama daidai ba, daidaito da adalci a tsayar da dan takarar arewa takarar shugaban kasa a APC. A wurina, tsayar da dan takarar arewa zai yi daidai da zango na uku, wanda hakan ya saba wa tsarin mulki,” inji shi.

Ya ce abin da ya fi dacewa shi ne a baiwa ‘yan kudu damar raba kawunan su a takarar tikitin shugaban kasa na 2023 na APC.

Sanata Ahmad Babba Kaita

Kaita na wakiltar gundumar sanata ta Arewa ta Katsina, inda shugaban kasa Muhammadu Buhari ya fito. A ganinsa, APC za ta lalace idan aka tsara yadda za ta tsara shiyya-shiyya a 2023.

Dan majalisar ya ce duk da cewa bai san wata yarjejeniya a cikin jam’iyyar ba, a hankalce ya kamata Kudu ta samar da magajin Buhari.

Abin da ya kamata 'yan Najeriya su maida hankali akai, Farfesa Jega

Da yake ba da hujjarsa ga wata muhawara, wani tsohon Shugaban Hukumar Zabe Mai Zaman Kanta (INEC), Farfesa Attahiru Jega, ya ce 'yan Najeriya su zabi mafi kyawu.

Jega, wani jigo a jam’iyyar PRP, ya ce, “Abin da na dauka shi ne a kasar, jiha ko karamar hukuma, mutane su nemi abu mafi kyau.

“Abubuwa sun dade suna lalacewa a Najeriya. An rage mu ta hango wakilci a cikin yanayin inda wani ya fito, maimakon duba ƙwarewa, gogewa da iyawar mutum a fannin mulki.

“A duk fadin kasar, suna yin haka. Muna son namu ya kasance a wuri; kuma namu ya tafi can kuma bai yi abin da muke so ba, har yanzu kowa yana son nasa ya kasance a wuri.

“Na yi imani cewa don shawo kan kalubale na kabilanci da na addini a kasarmu, batun yanayin tarayya yana da mahimmanci, a kalla na wani lokaci, kafin mu kai ga inda mutane za su gane cewa sanya hankali kan cancanta da gwarewa shi ne mafi kyau a hanyar ci gaban ƙasa.

“Amma zan iya takaita maganata cewa a ƙarshe, don Nijeriya ta ci gaba, tabawa da bincika abubuwan da take da su, dole ne mu mai da hankali ga cancanta, ƙwarewa da iya aiki, yayin da kuma a lokaci guda muna duba batun halin tarayya.

“Ya kamata kowa ya samar da mafi kyawunsa kuma ya kamata dukkanmu mu nemi mafi kyau a ko'ina kuma mu yanke shawara a tsakanin su wane ne mafi kyau.

"Zai yiwu a yi haka, ta amfani da ma'aunin kimiyya don samar da mafi kyau," in ji shi a cikin wata hira da aka yi kwanan nan.

Gazawar shugabanni yasa babu makawa a yi mulkin karba-karba, Don

Ga Dr David Omeiza Moveh, wani babban malami a Sashin Kimiyyar Siyasa da Nazarin Kasa da Kasa, Jami'ar Ahmadu Bello (ABU), Zariya, yana ganin karba-karba shi ne zai iya tabbatar da dimokuradiyyar Najeriya.

Saboda gazawar gwamnatocin da suka gabata wajen ba da wuri da damawa da kowa ga sassa daban-daban da mutanen kasar.

Ya ce akwai bukatar manyan Najeriya su ci gaba da amfani da dabarun samar da zaman lafiya a kasar.

Ya kara da cewa: “Ina ganin batun karba-karba ya zama wani lamari a zahirin siyasarmu. Idan ka kalli yanayin zamantakewar Najeriya, yana da banbanci, wanda ya kunshi bukatun takara a tsakanin yankuna, kabila har ma da addinai.

"Saboda haka, ya zama yana da matukar mahimmanci, ko kuma ba makawa a yi kokarin daidaita wadannan bukatun takara idan muna son zaman lafiya ya dore a kasar. Ina ganin wannan shi ya sa baiwa kowacce shiyya dama ya kasance tare da mu. ”

Masanin ya ce hakan wani tsari ne ba bisa ka'ida ba tsakanin masu fada a ji na siyasa don shugabancin kasa ya karkata tsakanin Arewa da Kudu.

“Idan wani yanki ya rike shugabancin kasar na tsawon shekaru takwas, to yana da kyau ga wani yanki ya rike shi na tsawon shekaru takwas masu zuwa.

"Zuwa yanzu, tsarin karba-karba bai kamata ya zama lamari a dimokuradiyyarmu ba, amma akwai gazawar shugabanni wajen gabatar da aiyukan da zai shafi rayuwar ‘yan kasa.

“Idan shugabanni suka amince da dukkanin bukatun da ke tsakanin yankuna da fadin kasar nan, duk wani yanki na kasar da suka fito ba zai zama batun rigima ba.

"Wannan gazawar ya sanya tsarin karba-karba ya zama kamar wani hakki - idan yanki daya ya rike shi, dayan na iya jin cewa nasa ne. A cikin dimokiradiyya ta hankali, shiyya-shiyya ba komai bane, ” in ji shi.

A kan ko gazawar shugabanci tun bayan dawowar dimokuradiyya shi ne abin da ya sanya karba-karba har yanzu ya dace a dimokuradiyyar Najeriya, Dr Moveh ya ce yana iya zama wani dalili, amma ba ainihin batun ba kenan.

Ya kara da cewa, “Ina ganin babban batu a Najeriya shi ne masauki - yana ba kowane bangare na kasar damar mallakar kasarsu.

"Idan mukayi maganar gazawar shugabanci, ya kunshi lamura da yawa. Idan ka duba shugabannin sojoji da suka gabata kafin a dora Shugaba Obasanjo, sun kasance daga yankin arewacin kasar.

"Wannan hade da soke zaben 1993 na ranar 12 ga Yuni, wanda aka yi imanin cewa marigayi MKO Abiola ne ya lashe shi, ya sanya manyan 'yan siyasa yarda cewa mulki ya koma Kudu da Kudu maso Yamma game da hakan.

"Wannan shine dalilin da ya sa manyan 'yan takarar biyu a lokacin, Olu Falae da Obasanjo suka fito.

"Don haka, shiyya-shiyya kamar yarjejeniya ce ta mutumtaka a tsakanin manya don ganin yadda za su iya karba tare da ba da damar mallakar dukkan sassan kasar."

Moveh bai yi imani da cewa karba-karba na shiyya-shiyya wata hanya ce ta sadaukarwa ko yin watsi da kwarewar da ke da nasaba da maslaha ba.

Akwai kwararrun ‘yan Najeriya a kowane yanki

Ya ce, “Maganar gaskiya ita ce akwai kwararrun 'yan Najeriya a kowane yanki. Idan muna son matsawa zuwa yankuna shida na siyasa, kwararrun 'yan Najeriya suna ko'ina.

"Tambayar ita ce ta yaya za'a nemo su. Ya kamata mu sami tsarin daukar ma'aikata. Daya daga cikin hanyoyin gano su shine bincika tarihi da magabata na Najeriya wadanda suka rike matsayi daya da yadda suka yi mulki.

“Misali, Majalisar zartarwa ta Tarayya ya kamata ta kunshi minista akalla daga kowace jiha. Don haka, daga 1999 mun san wadanda suka kasance ministoci, gwamnoni, sanatoci, da sauransu.

"Zamu iya samun wadanda suka dace. Koyaya, bazai zama damokradiyya a samu shugabanni ba, amma kowace jiha na iya haduwa don zabar mutum daya da ya kamata ya yi gogayya da wasu daga ragowar jihohi 35. ”

Dokta Moveh ya yi imanin cewa, hanya daya tilo da Najeriya za ta iya kawar da shiyya shi ne shugabanni su tashi zuwa ga nauyin da ke kansu.

A ganinsa, mafi yawan yan Najeriya ba zasu damu da wanene shugaba ba, kuma daga wane yanki yake idan har suna jin tasirin shugabancinsa a rayuwarsu.

“Idan ka duba zabukan 1993, wadanda suka fafata a zaben sun kasance Musulmai. Bugu da kari, idan kuma ku ka kalli zaben 1999, manyan 'yan takarar biyu sun kasance daga wani yanki na kasar.

"Don haka, batun addini, yanki ko kabila, a ganina, yawanci yakan zo ne idan aka sami shugabanci ya kasa daukar dawainiyar 'yan Najeriya da kuma samar da mutane masu banbancin ra'ayi.

"Da zarar shugabanci yana aiki, wannan batun karba-karba zai zama tarihi.” Ya kara da cewa.

KU KARANTA: Ba mu da takamanman dan takarar shugaban kasa har yanzu, in ji PDP

A wani labarin, Gwamnan jihar Ribas, Nyesom Wike ya ba da tabbacin gazawar jam’iyyar APC wajen magance fitina, fashi da makami da cin hanci da rashawa zai tilastawa ‘yan Nijeriya su hambare jam’iyyar a shekarar 2023, The Nation ta ruwaito.

Wike ya lura da cewa, tare da matsalar tattalin arziki da ake ciki da kuma karuwar 'yan ta'adda, a bayyane yake cewa' yan Najeriya sun fahimci cewa sun yi mummunan kuskure da suka zabi APC.

Salisu Ibrahim, mai rubutu a masana'antar Legit.ng Hausa da ya fara aiki a baya-bayan nan. Ya kware wajen kawo rahotanni na siyasa, kimiyya, al'adu da sauran lamurran yau da kullum.

Ya yi karatun diploma a fannin karantar da turanci a jami'ar Ahmadu Bello, ya kuma karantar na tsawon shekaru 7.

A halin yanzu yana zangon karshe na karatun digiri a fannin ilimin fasahar sadarwa a International Open University.

Ku bibiyi shafinsa na twitter a @therleez

Asali: Legit.ng